شرح خدمات طرح بهسازی بافت واجد ارزش تاریخی

شرح خدمات طرح بهسازی بافت واجد ارزش تاریخی روستا که شامل فاز صفر و یک این طرح می‌باشد جهت حفاظت و احیاء ارزش‌های بافت كالبدی روستا در عرصه‌های فضایی، معماری و منظر، تاریخی و فرهنگی تهیه شده است.

بهسازی بافت با ارزش فرآیندی منظم از شناخت، تحلیل، برنامه‌ریزی، طراحی و اجرا است كه ضمن شناسایی ارزش‌های پایدار روستا و تجزیه و تحلیل عوامل تاثیرگذار در بافت، با همکاری مردم و نهادهای محلی، باعث ارتقاء كیفی فضاهای با ارزش و توسعه هدفمند و همگون كالبدی- فضایی روستا می‌گردد.

فهرست شرح خدمات طرح بهسازی بافت واجد ارزش تاریخی :

بخش اول: شناخت وضع موجود

1-1- پیشینه و زمینه

1-1-1- تبیین موقعیت سیاسی و جغرافیایی.
1-1-2- بررسی تاریخچه، علل پیدایش و شكل‏‌گیری و وجه تسمیه نام روستا.
1-1-3- بررسی طرح‏‌های فرادست و استخراج مصوبات موثر بر طرح بهسازی بافت (طرح جامع شهرستان، طرح توسعه و عمران ناحیه‏‌ای، طرح توسعه پایدار منظومه‌‏های روستایی، طرح ساماندهی کالبدی سکونتگاه‌های روستایی و…)
1-1-4- بررسی برنامه‏‌ها و پروژه‏‌های مصوب طرح هادی شامل ، نظام کاربری‌ها، شبکه معابر و ضوابط و مقررات ساخت و ساز.
1-1-5- جمع‌‏آوری مصوبات مربوط به تغییر کاربری و اصلاح محدوده در طول دوره طرح.
1-1-6- بررسی برنامه دستگاه‌‏های اجرایی و نهادهای محلی (میراث فرهنگی، آب و فاضلاب، گاز و …) در ارتباط با روستای مورد مطالعه.
1-1-7- بررسی پروژه‌‏های عمرانی اجرا شده در روستا با ذکر نام دستگاه متولی، سال اجرا و اعتبار هزینه شده.

1-2- مطالعات محیطی روستا و پیرامون

1-2-1- شناخت مورفولوژی روستا شامل توپوگرافی و شیب.
1-2-2- شناخت تفصیلی ویژگی‏‌های اقلیمی نظیر تابش، دما، رطوبت، باد، بارش، یخبندان و ….
1-2-3- ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﯽ وﺿﻌﯿﺖ اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ روستا شامل آب‌‏های جاری، ﮔﻮﻧﻪ‏ﻫﺎی ﮔﯿﺎﻫﯽ و خاک.
1-2-4- بررسی مخاطرات و سوانح محیطی شامل زلزله، حرکات دامنه‌‏ای، خشکسالی، سیل و…
1-2-5- بررسی نحوه دفع فاضلاب، روان‌آب‏‌ها و زباله.
1-2-6- شناخت جاذبه‌های گردشگری محیطی و مراكز تفرجگاهی موجود در سطح روستا و پیرامون.
1-2-7- جمع‌بندی مطالعات محیطی و جاذبه‌های گردشگری.

1-3- مطالعات اجتماعی و فرهنگی

1-3-1- بررسی ویژگی‌های جمعیتی روستا شامل تحولات جمعیتی روستا، تعداد و بعد خانوار، ساختار جنسی و سنی، مرگ و میر و موالید، مهاجرفرستی و مهاجرپذیری، جمعیت فعال، شاغل و بیكار و بررسی پیشنهادات جمعیتی روستا در طرح هادی.
1-3-2- شناخت ویژگی‌ها و ساختار فرهنگی روستا (نحوه پوشش، آئین‌ها و مراسم، سنت‌ها، رفتارهای اجتماعی، باورهای مردم، ساختار قومی و فرهنگی، روابط فردی و گروهی و…).
1-3-3- شناسایی نهادهای محلی و تشکل‏‌های اجتماعی موجود نظیر شوراها، تعاونی‏‌ها، هیات امنا و…
1-3-4- بررسی میزان مشارکت مردمی در زمینه‌های فنی، اقتصادی، اجتماعی در مراحل تهیه، اجرا، بهره‏‌برداری و محافظت از پروژه‏‌های عمرانی.
1-3-5- بررسی قابلیت‌‏های فردی و گروهی.
1-3-6- بررسی دیدگاه‌‏ها و نظرات ساکنین و مسئولین محلی (مشاور موظف است به منظور شناخت مسائل محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی روستا، نسبت به تشکیل هسته‌‏های مشارکتی متشکل از معتمدین، خبرگان، نمایندگان سازمان‌‏های مردم‌نهاد و نهادهای محلی، به منظور بهره‌‏گیری از نظرات آنها در طی فرآیند تهیه طرح اقدام نماید)

1-3-6-1- شناخت ارزش‌‏های طبیعی، فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و… موجود در روستا.
1-3-6-2- شناخت مشکلات، نیازها و کمبودهای مهم (زیربنائی و روبنائی) روستا و اولویت‌‏بندی آنها.
1-3-6-3- بررسی دیدگاه‌‏ها نسبت به معماری بومی و حفاظت از بافت با ارزش روستا، همچنین میزان پایبندی به رعایت الگوهای معماری بومی در ساخت و سازهای جدید.
1-3-6-4- بررسی ادراک و تجربه مردم از کیفیت و هویت فضاهای همگانی.

1-3-7- جمع‌بندی مطالعات اجتماعی و فرهنگی.

1-4- مطالعات اقتصادی

1-4-1- بررسی و شناخت فعالیت‌های اقتصادی روستا به تفكیك بخش‌های مختلف اقتصادی (کشاورزی، دامداری، صنایع دستی، خدمات و…).
1-4-2- بررسی و شناخت فعالیت‌های خاص اقتصادی (تولید صنایع دستی، خدمات گردشگری، پرورش نوع خاصی از دام یا گیاه یا آبزیان و …).
1-4-3- بررسی وضعیت درآمد روستاییان و مبادلات اقتصادی آنها با مراکز و بازارهای محلی و رسمی (هفتگی – روزانه).
1-4-4- جمع‌بندی مطالعات اقتصادی.

1-5- مطالعات كالبدی – فضایی

1-5-1- بررسی كالبدی در مقیاس بافت.

1-5-1-1- شناخت و بررسی فرآیند تحول و شکل‏‌گیری بافت کالبدی.
1-5-1-2- شناخت سازمان فضایی روستا براساس تقسیمات کالبدی فضا از خرد تا کلان (محلات، راه، لبه، گره، نشانه، پهنه‌ها و بافت).
1-5-1-3- بررسی نحوه استفاده از زمین، تعیین نوع کاربری‌ها و سرانه و سطوح.
1-5-1-4- شناخت نحوه ترکیب و همجواری کاربری‌‏ها به‌ویژه در مراکز واجد ارزش فرهنگی و تاریخی روستا.
1-5-1-5- شناخت محدوده محلات و عوامل موثر در شکل‏‌گیری آنها.
1-5-1-6- شناخت مراکز محلات و گره‏‌های اجتماعی (شامل نوع فعالیت، زمان و نحوه استفاده از فضا و…)
1-5-1-7- بررسی شبکه گذرهای روستا به لحاظ:

1-5-1-7-1- نقش، جایگاه و کارکرد هر یک از گذرها.
1-5-1-7-2- مشخصات فیزیکی گذرها (عرض، پوشش، اختلاف سطوح، شیب و…)
1-5-1-7-3- تقاطع‏ها، گره¬ها، توقفگاه¬های عمومی و اهمیت آنها.
1-5-1-7-4- ارتفاع جداره‏ها و میزان ﻣﺤﺼﻮریت‏ ﻓﻀﺎﯾﯽ.
1-5-1-7-5- وضعیت روشنایی و کیفیت نورپردازی در شب.

1-5-1-8- شناخت نقاط دارای چشمانداز محیطی مناسب از درون بافت.
1-5-1-9- شناخت وبررسی وضعیت و کیفیت سیمای جداره‏ها و خط آسمان.
1-5-1-10- بررسی وضعیت تاسیسات و تجهیزات زیربنایی (شبکه آب، برق، گاز، مخابرات)

1-5-2- بررسی كالبدی در مقیاس بناها و فضاهای عمومی.

1-5-2-1- بررسی مالکیت اراضی.
1-5-2-2- بررسی کیفیت و عمر بناها.
1-5-2-3- بررسی ارزش ابنیه به لحاظ معماری، قدمت تاریخی و جنبه نمادین آنها.
1-5-2-4- شناخت محوطه‏، بنا و عناصر معماری ثبت شده توسط میراث فرهنگی و حرایم آن‏ها.
1-5-2-5- بررسی وضعیت سکونت در واحدهای مسکونی (سکونت دائم، سکونت موقت و خالی از سکنه).
1-5-2-6- بررسی ویژگی‌های معماری، فرهنگی و تاریخی بناهای عمومی و تاریخی و ارزشمند مثل مسجد، امامزاده، حمام، آب انبار، آسیاب و …
1-5-2-7- بررسی ویژگی واحدهای مسکونی (مقایسه قدیم و جدید) و همجواری‌‏ها، شامل موقعیت و جهت استقرار، حجم توده، تعداد طبقات، ارتفاع، پر و خالی.
1-5-2-8- گونه‏‌شناسی الگوهای مسکونی موجود و برداشت 5 نمونه (4 نمونه الگوی مسکن قدیمی و یک نمونه الگوی مسکن جدید) از الگوهای مطلوب وضع موجود (پلان، نما، مقطع) به همراه شناخت ساکنین، معیشت و نحوه استفاده از فضاها.

1-5-3- بررسی کالبدی در مقیاس عناصر معماری، جزئیات و روش‌های ساخت.

1-5-3-1- الگوهای معماری موجود در زمینه بازشو، پله، پوشش بام، ایوان، ازاره، ناودان، رنگ غالب و …
1-5-3-2- شناخت مصالح مورد استفاده در ابنیه (قدیم و جدید) و امكان تامین مصالح بوم‏‌آورد در زمان حال.
1-5-3-3- بررسی روش‌های ساخت ابنیه قدیمی (شامل فن‌‏آوری تولید مصالح بومی و ساخت بنا).
1-5-3-4- بررسی روش‌های نگهداری (مرمت) بناهای قدیمی مسکونی و عمومی در روستا.

1-5–4– جمع‌بندی مطالعات کالبدی – فضایی.

بخش دوم: تجزیه، تحلیل و استنتاج

2-1- تحلیل و ارزیابی طرح هادی مصوب و اثرات آن:

2-1-1- تحلیل و ارزیابی میزان تحقق‏‌پذیری جمعیت پیش‌‏بینی شده، کاربری‌های پیشنهادی، اجرا و عقب‏‌نشینی معابر و ابنیه مقاوم‏‌سازی شده.
2-1-2- تحلیل و ارزیابی اثرات اجتماعی، اقتصادی و کالبدی اجرای طرح هادی.
2-1-3- تحلیل و ارزیابی طرح هادی مصوب (نظام کاربری‌ها، شبکه معابر روستایی و ضوابط و مقررات ساخت و ساز) در رابطه با حفظ بافت با ارزش.

2-2- تحلیل و ارزیابی ویژگی‌های محیطی – اقلیمی و جاذبه‌های گردشگری

2-2-1- تحلیل و ارزیابی محیط طبیعی (شامل مورفولوژی، اقلیم و اکولوژیک).
2-2-2- تحلیل و ارزیابی ویژگی‏‌های زیست محیطی.
2-2-3- تحلیل و ارزیابی مخاطرات طبیعی و سوانح محیطی.
2-2-4- تحلیل و ارزیابی جاذبه‏‌های گردشگری محیطی.
2-2-5- تحلیل و ارزیابی ویژگی‌های محیطی – اقلیمی در تهیه و اجرای طرح بهسازی بافت با ارزش
2-2-6- تبیین امكانات، محدودیت‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی و جاذبه‌‏های گردشگری در قالب جداول swot

2-3- تحلیل و ارزیابی ویژگی‌های اجتماعی- فرهنگی

2-3-1- تحلیل و ارزیابی ویژگی‌های جمعیتی
2-3-2- تحلیل نقش ویژگی‌‏ها و ارزش‌‏های فرهنگی ساکنین در جذب گردشگر.
2-3-3- تحلیل و ارزیابی ساختار نهادهای محلی و تشکل‏‌های اجتماعی و تاثیر آنها بر تهیه و اجرای طرح بهسازی بافت با ارزش.
2-3-4- تحلیل دیدگاه‌‏ها و نظرات ساکنین و ارزیابی نحوه مشارکت آنان در تهیه، اجرا، بهره‏‌برداری و نگهداری از پروژه بهسازی بافت.
2-3-5- تبیین امكانات، محدودیت‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای اجتماعی و فرهنگی در قالب جداول swot

2-4- تحلیل و ارزیابی ویژگی‌های اقتصادی

2-4-1- تحلیل و ارزیابی توان اقتصادی ساکنین و تاثیر آن بر وضعیت سکونت یا مهاجرت.
2-4-2- تحلیل نقش فعالیت‏‌های اقتصادی ساکنین (محصولات کشاورزی، صنایع دستی، خدمات گردشگری و…) در جذب گردشگر.
2-4-3- تحلیل و ارزیابی فرصت‌‏های جدید اقتصادی بر توان اقتصادی خانوارها.
2-4-4- تبیین امكانات، محدودیت‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای اقتصادی در قالب جداول swot

2-5- تحلیل و ارزیابی ویژگی‌های كالبدی – فضایی

2-5-1- تحلیل سازمان فضایی روستا
2-5-2- تحلیل میزان خوانایی بافت و ارزیابی فرصت‌ها و حوزه‌های قابل مداخله و بهره‌مند از قابلیت استقرار نشانه در جهت کمک به خوانایی.
2-5-3- تحلیل کاربری‏‌های موجود و ارزیابی فرصت‏‌های ایجاد فضاهای خاص (اراضی قابل توسعه) و یا امکان تملک و بهره‌برداری از فضاهای رها شده جهت ایجاد فعالیت‌های عمومی، خدماتی و …یا تغییر کاربری.
2-5-4- تحلیل مراکز محله و گره‌‏های اجتماعی و نظام فعالیت در این فضاها.
2-5-5- تحلیل شبکه گذرها و ارزیابی حفظ عرض موجود و تاثیر آن بر آمد و شد در روستا.
2-5-6- تحلیل دید‏های متوالی پیاده و منظرگاه‏‌ها.
2-5-7- ارزیابی جداره‌‏های واجد ارزش، نیازمند بهسازی یا ایجاد جداره جدید.
2-5-8- ارزیابی وضعیت تاسیسات و تجهیزات زیربنایی و تاثیر آن بر بهره‌‏برداری و نگهداری از پروژه بهسازی بافت.
2-5-9- تحلیل عوامل موثر بر شکل‌‏گیری بافت و ابنیه شامل عوامل محیطی و طبیعی، عوامل اجتماعی و فرهنگی، عوامل اقتصادی و معیشتی.
2-5-10- تجزیه و تحلیل نمونه الگوهای معماری برداشت شده و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‌ﻫﺎی ﺑﺎ ارزش از ﺣﯿﺚ تعیین ارزش‌‏های پایدار در معماری ابنیه.
2-5-11- تحلیل و ارزیابی روش‏‌های حفاظت و مرمت یا بهسازی ابنیه واجد ارزش در حال حاضر.
2-5-12- تحلیل و ارزیابی مسائل و مشکلات بافت کالبدی از دیدگاه مشاور.
2-5-13- ارزیابی و تعیین محدوده‏‌های با ارزش و نیازمند حفاظت و بهسازی.
2-5-14- تبیین امكانات، محدودیت‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای کالبدی در قالب جداول swot

بخش سوم: برنامه‌‏ریزی و طراحی

3-1- برنامه‏‌ریزی

3–1-1- تدوین چشم‌‏انداز.
3-1-2- تدوین اهداف، راهبردها و سیاست‌ها (به تفکیک در ابعاد محیطی و گردشگری، فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، مدیریتی و …).
3-1-3- ارائه برنامه و پروژه‌‏های پیشنهادی (در همه زمینه‌‏ها) و تعیین ابعاد اثرگذاری آنها در حوزه‏‌های محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و…
3-1-4- تعیین پروژه و فعالیت‏‏‌های لازم برای تحقق‌پذیری هریک از برنامه‌‏های پیشنهادی.
3-1-5- اولویت‏‌بندی برنامه‏‌ها و پروژه‌‏های پیشنهادی.
3-1-6- ارائه برآورد اولیه هریک از پروژه‌های پیشنهادی.

3-2- طراحی

3-2-1- تعیین محدوده‏ بافت با ارزش و تعیین محدوده مداخله با توجه به ویژگی‌‏های کالبدی، اجتماعی، مشارکت ساکنین، اثرگذاری و…
3-2-2- ارائه طرح پیشنهادی و اصلاحی در خصوص کاربری‏‌ها و شبکه معابر طرح هادی.
3-2-3- طراحی معابر در محدوده مداخله.

3-2-3-1- ارائه طرح مربوط به كفسازی و نحوه پوشش معابر و فضاهای عمومی.
3-2-3-2- ارائه طرح اصلاح و مرمت بدنه‌ها و جداره‌سازی معابر.
3-2-3-3- ارائه طرح جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی و پیشنهادی و اصلاح تاسیسات زیربنایی در محدوده مداخله
3-2-3-4- ارائه طرح پروفیل‏‌های طولی، عرضی و خط پروژه.

3-2-4- طراحی پروژه‏‌های پیشنهادی در محدوده مداخله.

3-2-4-1- ارائه طرح ساماندهی بناهای تاریخی با ارزش و ارائه پیشنهاد در مورد تغییركاربری، احیاء ابنیه و استفاده مجدد از آنها.
3-2-4-2- ارائه طرح بناهای عمومی پیشنهادی مثل فضاهای تجاری، سرویس بهداشتی و…
3-2-4-3- ارائه طرح فضاهای خاص مثل ورودی، گره‌های اصلی، مراکز محله، پارکینگ، بازارچه و…

3-2-5- ارائه طرح مبلمان روستایی و جانمایی آنها در بافت.
3-2-6- ارائه طرح مسکن پیشنهادی (طراحی حداقل 4 تیپ الگوی مسکن پیشنهادی بصورت پلان، نما، مقطع و سه بعدی).

3-3- ضوابط و مقررات

3-3-1- ضوابط مربوط به کاربری‏‌ها (شامل تغییر کاربری احتمالی، نحوه استفاده‌ از کاربری‌‏های چند منظوره یا حرایم، تفکیک یا تجمیع دانه‏‌ها و …).
3-3-2- ضوابط نوسازی در مقیاس ابنیه و بافت در حوزه‌های مسكونی، تجاری، اداری و…. (شامل حجم و توده، تخلخل فضایی، تراکم، ارتفاع، مصالح، رنگ، ریتم، جداره‏ و…).
3-3-3- ضوابط حفاظت و استحكام‌بخشی در مقیاس ابنیه و بافت روستا.
3-3-4- ضوابط مرمت و بهسازی در مقیاس ابنیه و بافت با ارزش.
3-3-5- ضوابط احیاء و بازسازی در مقیاس ابنیه و بافت با ارزش.
3-3-6- ضوابط مربوط به نما، سیما و منظر كالبدی روستا (شامل پالایش سیما، تغییر در جداره‌‏ها، علائم و تابلوها، طراحی فضای سبز و مبلمان و…).
3-3-7- ارائه دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ تهیه نقشه‏‌های اجرایی پروژه‏‌های عمرانی و ساخت مسکن روستایی و نظارت ﺑﺮ اﺟﺮای ﻃﺮح‌‏های مذکور برای ﻣﺠﺮﯾﺎن طرح (بنیاد مسکن، دهیاری، شورای اسلامی، بخشداری و…).