آیین نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار

آیین نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار 1397/02/30 هیئت وزیران به استناد مواد 59 و 61 و 62 قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب 1395
تعداد ماده: 21
سال تصویب: 1397

آیین نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار

ماده 1- اصطلاحات زیر در این تصویب نامه در معانی مشروح مربوط به کار می روند:

الف- بافت‌‌های فرسوده و ناکارآمد شهری: مناطقی از شهر که در سالیان گذشته عناصر متشکله آن اعم از تأسیسات روبنایی و زیربنایی، ابنیه، مستحدثات، خیابان‌ها و دسترسی‌ها دچار فرسودگی و ناکارآمدی شده و ساکنان آن از مشکلات متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی رنج می‌برند. نقشه محدوده بافت فرسوده و ناکارآمد شهری بر اساس شاخص‌های مصوب شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران توسط وزارت راه و شهرسازی (شرکت بازآفرینی شهری ایران) و یا شهرداری‌‌ها تهیه و به تصویب کمیسیون‌های موضوع ماده (5) قانون تأسیس شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب 1351 و یا ستادهای بازآفرینی شهری پایدار استان و در مورد کلانشهرها به تصویب شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران رسیده و یا می‌‌رسد.

ب- طرح‌ها و برنامه‌‌های بازآفرینی شهری پایدار (طرح‌‌ها و برنامه‌‌های احیا، بهسازی و نوسازی): طرح‌ها و برنامه‌هایی که در چهارچوب طرح‌‌های توسعه شهری (اعم از جامع و تفصیلی) در محدوده محلات هدف برنامه‌‌های بهسازی و نوسازی شهری و در محلات دارای بافت‌های فرسوده میانی، سکونتگاه‌‌های غیررسمی، محدوده‌‌های تاریخی نیازمند احیا، بهسازی و نوسازی، پهنه‌‌های شهری با پیشینه روستایی و پهنه‌‌های دارای کاربری ناسازگار با کاربری‌های شهری به منظور بهبود پایداری کالبدی، اقتصادی و اجتماعی این بافت‌‌ها با رعایت اصول شهرسازی، فنی و معماری و دربردارنده ارزیابی مالی و اقتصادی تهیه می‌‌شوند و به تأیید ستادهای بازآفرینی شهری پایدار استان می‌رسند.

پ- خدمات زیربنایی و روبنایی: خدمات زیربنایی شامل شبکه معابر (سواره‌راه و پیاده‌راه)، تأسیسات شهری نظیر آب و فاضلاب، برق، گاز، مخابرات و خدمات روبنایی شامل اماکن عمومی از قبیل فضاهای آموزشی، بهداشتی، فرهنگی، ورزشی و فضای سبز مورد نیاز محلات هدف است.

ت- نهاد توسعه‌گر: اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی دارنده گواهی صلاحیت موضوع ماده (4) قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری مصوب 1389، به عنوان متولی مدیریت اجرای برنامه‌های بازآفرینی محلات هدف.

ث- اراضی دولتی مشمول طرح: اراضی دارای مالکیت دولتی موضوع ماده (6) قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن مصوب 1387 واقع در محلات دارای بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری و یا در مجاورت (بلافصل) آنها.

ج- شرکت: شرکت بازآفرینی شهری ایران – دبیرخانه ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار.

ماده 2- طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار در مقیاس محلات هدف، چهار مأموریت اصلی شامل ارتقای کیفی فضاهای عمومی و زیرساخت‌های محلات، توسعه و تجهیز خدمات روبنایی، بهسازی، نوسازی و مقاوم‌سازی مسکن و توان افزایی اجتماعی، اقتصادی، نهادی ساکنین محله را مورد توجه قرار می‌دهند. طرح‌‌ها و برنامه‌های مذکور توسط شرکت و یا شهرداری مربوط تهیه و پس از تأیید ستادهای بازآفرینی شهری پایدار در صورت مغایرت با طرح‌‌های جامع و تفصیلی شهر، برای تصویب به کمیسیون‌‌های موضوع ماده (5) قانون تأسیس شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران ارسال می‌شود.

تبصره 1- طرح‌‌ها و برنامه‌‌های مربوط به مناطق شهری فاقد طرح جامع و تفصیلی باید به تصویب کمیسیون‌های موضوع ماده (5) قانون تأسیس شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران برسد.

تبصره 2- تأمین سی درصد (30%) از منابع مالی مورد نیاز برای تعریض معابر، اصلاح هندسی، تأمین فضای سبز جدید، جمع‌آوری و دفع آب‌های سطحی و آزادسازی اراضی برای موارد ذکر شده در طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار بر عهده شهرداری‌‌ها و هفتاد درصد (70%) بر عهده دولت است. در صورت تأمین اعتبار این بخش از منابع مورد نیاز توسط شهرداری‌ها، مابقی منابع مورد نیاز متناسب و همزمان از محل اعتبارات مصوب مربوط توسط دولت تأمین می‌‌شود.

تبصره 3- ارزیابی مالی و اقتصادی طرح‌ها و برنامه‌ها باید دربرگیرنده برآورد بار مالی و هزینه‌های اجرای طرح و برنامه باشد.

ماده 3- طرح‌ها و برنامه‌‌های بازآفرینی شهری پایدار و تعریف پروژه‌های مسکن مربوط به آنها باید براساس اصول کلی زیر تهیه و ارایه شوند:

الف- نیازسنجی و مکان‌‌یابی در راستای توسعه خدمات محله‌ای و مطابق با سیاست‌های بازآفرینی و سند ملی بازآفرینی شهری پایدار

ب- بهره‌برداری صحیح از منابع انرژی با توجه ویژه به تنوع اقلیمی سرزمین

پ- توجه به الگوهای معماری و روش‌‌های ساخت بومی منطقه

ت- توجه به راهکارهای بومی در تلفیق با امکانات و فن ‌آوری ‌های موجود

ث- هم‌‌پیوندی با زمینه در ابعاد کالبدی، محیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی.

ماده 4- مدیریت و راهبری اجرای طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار در صورت تهیه طرح توسط شرکت و یا شهرداری‌‌ها بر عهده آنها خواهد بود.

تبصره- شرکت و شهرداری‌‌ها می‌‌توانند تهیه طرح پروژه‌‌های بازآفرینی را به نهادهای توسعه ‌گر واگذار نمایند.

ماده 5- به منظور اجرایی شدن طرح‌ها و برنامه‌‌های بازآفرینی شهری پایدار مصوب، سازمان برنامه و بودجه کشور موظف است منابع لازم برای خدمات زیربنایی و روبنایی و وجوه اداره شده و یا یارانه سود تسهیلات مورد نیاز برای ارایه تسهیلات ساخت مسکن و پرداخت ودیعه اسکان موقت را در لوایح بودجه سنواتی پیش‌بینی، تأمین و تخصیص نماید.

تبصره 1- به منظور مدیریت متمرکز منابع حمایتی در بافت‌‌های فرسوده و ناکارآمد شهری، منابع مذکور بر اساس تبادل موافقت‌نامه بین سازمان برنامه و بودجه کشور و شرکت، در اختیار شرکت قرار می‌گیرد.

تبصره 2- تأمین سی درصد (30%) از منابع مالی مورد نیاز برای تعریض معابر، اصلاح هندسی، تأمین فضای سبز جدید، جمع‌آوری و دفع آب‌‌های سطحی و آزادسازی اراضی برای موارد ذکر شده در طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار بر عهده شهرداری‌‌ها و هفتاد درصد (70%) بر عهده دولت است. در صورت تأمین اعتبار این بخش از منابع مورد نیاز توسط شهرداری‌ها، مابقی منابع مورد نیاز متناسب و همزمان از محل اعتبارات مصوب مربوط توسط دولت تأمین می‌‌شود.

ماده 6- آیین‌نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن موضوع تصویب‌نامه شماره ک24198/ت41527 مورخ 1388/2/7 با اصلاحات بعدی آن به شرح زیر اصلاح می‌شود:

الف- بند (2) ماده (43) به شرح زیر اصلاح می‌شود:

2- برای اجرای پروژه‌های الگوی نوسازی در احداث مسکن از محل اراضی بند (1) ماده (43) این آیین‌نامه و اراضی در اختیار، واگذاری زمین به شکل فروش به قیمت کارشناسی روز بر اساس اعلام کارشناس رسمی با تقسیط حداکثر پنج سال یا به شکل اجاره به شرط تملیک یا مطابق ماده (10) این آیین‌نامه به مجریان طرح‌ها و متقاضیان واجد شرایط مطابق دستورالعملی که توسط وزارت راه و شهرسازی (شرکت) ابلاغ خواهد شد، صورت می‌پذیرد.

ب- متن زیر به عنوان تبصره (3) به ماده (46) اضافه می‌شود:

تبصره 3- معادل صد درصد (100%) تخفیف‌های اعمال شده هزینه‌های عوارض صدور پروانه و تراکم ساختمانی مجاز پروژه‌‌های واقع در محدوه‌‌ها و محلات هدف ناشی از قانون با اعلام وزارت راه و شهرسازی (شرکت) توسط سازمان برنامه و بودجه کشور در لوایح بودجه سنواتی منظور و در اختیار وزارت کشور (سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور) جهت پرداخت به شهرداری‌‌های مشمول قرار می‌گیرد. شهرداری‌‌ها مکلفند، علاوه بر سایر منابع تخصیصی سالیانه، اعتبارات ناشی از این امر را با هماهنگی وزارت راه و شهرسازی (شرکت) صرفاً به محدوده‌‌ها و محلات هدف بازآفرینی مصوب ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار اختصاص دهند.

ماده 7- درصدهای تعیین شده در جزء‌های (3) و (4) بند (ج) تصمیم‌نامه شماره 50582/84570 مورخ 1393/7/26 در خصوص نهادهای توسعه‌‌گر به بیست درصد (20%) کاهش می‌یابد.

ماده 8- دبیرخانه ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار برنامه سال آتی خود را حداکثر تا پایان مهرماه هرسال به سازمان برنامه و بودجه کشور اعلام می‌نماید.

ماده 9- به منظور تسریع در نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری و در راستای اجرای ماده (6) قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن و ماده (43) آیین‌‌نامه اجرایی قانون مذکور، حسب درخواست وزارت راه و شهرسازی (شرکت)، کلیه وزارتخانه‏‌ها، مؤسسات دولتی و شرکت‌‏های دولتی که (100) درصد سهام آنها متعلق به دولت است مکلفند نسبت به واگذاری رایگان اراضی در اختیار خود در محدوده‌ها و محلات دارای بافت فرسوده و ناکارآمد شهری به وزارت راه و شهرسازی (شرکت) اقدام نمایند.

شرکت موظف است با همکاری سازمان ثبت اسناد و املاک کشور نسبت به شناسایی اراضی موضوع این ماده اقدام لازم را به عمل آورد. ستادهای بازآفرینی شهری پایدار استان به ریاست استانداران در خصوص تعیین تکلیف انتقال اراضی دولتی برای اجرای برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار تصمیم‌گیری و موظفند در مقاطع زمانی شش ماهه گزارش اقدامات مربوط را به دبیرخانه ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار ارایه نمایند.

ماده 10- شرکت موظف است از طریق فراخوان عمومی نسبت به انتخاب نهاد توسعه‌‌گر ذی‌صلاح و عقد قرارداد‌ مشارکت در ساخت یا برای معوض با مالکین همان محله اقدام نماید.

تبصره 1- در صورت انتخاب نهاد توسعه‌‌گر تهیه طرح پروژه به عهده وی خواهد بود.

تبصره 2- طرح‌ها و برنامه‌‌های موضوع این ماده باید به تصویب ستاد بازآفرینی شهری پایدار استان مربوط برسد.

تبصره 3- طرح‌ها و برنامه‌های موضوع این ماده، در صورت عدم وجود طرح‌های جامع و تفصیلی شهر و یا مغایرت با طرح‌‌های جامع و تفصیلی شهر، باید به تصویب کمیسیون‌‌های موضوع ماده (5) قانون تأسیس شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران برسد.

تبصره 4- دستورالعمل‌‌های لازم و قراردادهای نمونه نهادهای توسعه‌‌گر موضوع این تصویب‌نامه ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ این تصویب‌نامه توسط معاونت حقوقی رییس جمهور با همکاری وزارت راه و شهرسازی (شرکت) تهیه و ابلاغ می‌‌شود.

ماده 11- شرکت موظف است پس از تحویل اراضی موضوع ماده (9) این تصویب‌نامه و انتخاب نهاد توسعه‌گر ذی‌صلاح، حداکثر ظرف پانزده روز زمین را برای اجرای طرح‌‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار مصوب در اختیار نهاد توسعه‌گر قرار دهد.

ماده 12- شرکت موظف است تمام سهم خود از طرح‌ها و برنامه‌‌های موضوع ماده (10) این تصویب‌نامه را از طریق معاوضه با اراضی و املاک صاحبان حق در محلات دارای بافت فرسوده و ناکارآمد شهری، صرف تأمین زمین‌های جدید برای ادامه طرح‌ها و برنامه‌های موضوع ماده مذکور نماید.

ماده 13- کلیه دستگاه‌‌های اجرایی ذی‌ربط موظفند:

الف- خدمات زیربنایی مورد نیاز طرح‌ها و برنامه‌‌های بازآفرینی شهری پایدار موضوع مواد (2) و (10) این تصویب‌نامه را تا پایان زمان اجرای طرح و برنامه‌ تأمین نمایند.

ب- خدمات روبنایی مورد نیاز طرح‌ها و برنامه‌ های بازآفرینی شهری پایدار موضوع مواد (2) و (10) (به استثنای فضای سبز) را با تخصیص زمین براساس برنامه زمان‌بندی مصوب طرح و برنامه، تأمین نمایند.

ماده 14- شهرداری‌‌ها مکلفند پروانه ساختمانی برای طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار با استفاده از اراضی دولتی را براساس صورت‌جلسه واگذاری زمین (به شرکت، شهرداری‌‌ها، و یا بنیاد مسکن انقلاب اسلامی) و به صورت خارج از نوبت صادر نمایند. صدور پایان کار منوط به انتقال سند مالکیت است.

ماده 15- در صورت تأمین زمین از سوی شهرداری‌ها و یا بنیاد مسکن انقلاب اسلامی برای اجرای طرح‌ها و برنامه‌های موضوع این تصویب‌نامه، از اختیارات و مسئولیت‌‌های شرکت در این خصوص و مشوق‌‌های پیش‌بینی ‌شده در این تصویب‌نامه، برخوردار خواهند شد.

تبصره- برخورداری از اختیارات و مسئولیت‌های شرکت شامل احراز صلاحیت نهادهای توسعه‌گر نمی‌شود و طبق ماده (4) قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری، ارزیابی و احراز صلاحیت نهادهای توسعه‌‌گر همچنان به عهده شرکت است.

ماده 16- در اجرای بند (الف) ماده (59) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1395، کلیه دستگاه‌های عضو ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار موظفند در تخصیص اعتبارات بودجه‌های سنواتی مربوط به فعالیت‌های خود در شهرها اولویت را به برنامه اجرایی بازآفرینی محدوده‌‌ها و محلات هدف، اختصاص دهند.

سازمان برنامه و بودجه کشور و شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان‌ها موظفند سهم اعتبارات برنامه‌های اجرایی هر دستگاه را در موافقت‌نامه‌های متبادله با دستگاه مربوط درج و ابلاغ نمایند. همچنین دستگاه‌های یاد شده مکلفند در مقاطع زمانی شش ماهه گزارش اقدامات برنامه‌های اجرایی در محدوده‌‌ها و محلات هدف را به شرکت (دبیرخانه ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار) ارایه نمایند.

ماده 17- میزان سقف تسهیلات مشارکت مدنی دوره ساخت و ودیعه اسکان موقت در اراضی مشمول طرح‌ها و برنامه‌‌های موضوع این تصویب‌نامه بر اساس تصویب‌نامه شماره ه90453/ت51166 مورخ 1393/8/8 به ترتیب در کلانشهرها به ازای هر واحد مسکونی تولید شده پانصد میلیون (500,000,000) ریال و دویست میلیون (200,000,000) ریال و در سایر شهرها چهارصد میلیون (400,000,000) و یک‌صد و پنجاه میلیون (150,000,000) ریال تعیین می‌شود.

تبصره 1- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ این تصویب‌نامه، نسبت به معرفی بانک‌های عامل جهت اعطای تسهیلات ساخت مورد نیاز طرح‌ها و برنامه‌های موضوع این تصویب‌نامه اقدام نماید.

تبصره 2- در اجرای ماده (12) قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است سالانه نسبت به تعیین سهمیه بانک‌های عامل در خصوص پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ودیعه اسکان موقت از محل منابع قرض‌الحسنه برای متقاضیان نوسازی محدوده‌ها و محلات هدف بازآفرینی با معرفی وزارت راه و شهرسازی (شرکت) اقدام نماید.

تبصره 3- سازمان برنامه و بودجه کشور مکلف است وجوه اداره شده را به نحوی تأمین نماید که نرخ سود تسهیلات موضوع این ماده به میزان پنجاه درصد (50%) نرخ مصوب شورای پول و اعتبار جهت تسهیلات متناظر تقلیل یابد.

ماده 18- بانک‌‌های عامل موضوع تبصره (1) ماده (17) این تصویب نامه مجازند برای بازآفرینی محدوده‌‌ها و محلات هدف و انعقاد قرارداد تسهیلات، هزینه‌‌های غیرساختمانی، حداکثر ده درصد (10%) از کل سرمایه‌‌گذاری طرح و برنامه را به ‌عنوان هزینه‌‌های قابل ‌قبول تسهیلات بپذیرند.

ماده 19- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است پس از تصویب شورای پول و اعتبار تمهیدات لازم جهت کاهش سود تسهیلات خرید مسکن (صندوق یکم) در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری از هشت درصد (8%) به شش درصد (6%) را فراهم نماید.

ماده 20- وزارتخانه‌های نیرو و نفت موظفند با همکاری وزارت راه و شهرسازی (شرکت) نسبت به برقراری انشعابات آب، برق و گاز و تقسیط و تخفیف حق و هزینه انشعاب برای یک‌صد هزار واحد مسکونی (تا سقف سیصد و پنجاه میلیارد (350,000,000,000) ریال) در هرسال برای واحدهای اصلی مشمول طرح (تا سال 1400) اقدام کنند. معادل بخشودگی (تخفیف) توسط سازمان برنامه و بودجه کشور به شرکت‌‌های عهده‌دار خدمات مربوط تخصیص می‌یابد.

ماده 21- با ابلاغ این تصویب‌نامه محدوده‏‌های مصوب بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری و موضوع فعالیت‌‌های این تصویب‌نامه مشمول کلیه تشویق‌ها، معافیت‌‌ها، و تخفیف‌‌های مورد عمل در مناطق محروم می‌‌شود.