دستورالعمل تهیه پهنه بندی حریم در طرح جامع شهر
دستورالعمل تهیه پهنه بندی حریم در طرح جامع شهر با اصلاحات و الحاقات بعدی مصوب 1395/11/18 شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران
تعداد ماده: 8
سال تصویب: 1395
دستورالعمل تهیه پهنه بندی حریم در طرح جامع شهر با اصلاحات و الحاقات بعدی :
شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ 1395/11/18 ضمن استماع گزارش دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری پیرامون موضوع، دستورالعمل نحوه تهیه سند پهنه بندی حریم در طرح جامع شهر را به شرح زیر و منضم به یک پیوست، مورد تصویب قرار داد:
الف – دستورالعمل نحوه تهیه سند پهنه بندی حریم در طرح جامع شهر
ماده 1- اصطلاحات در این دستورالعمل در معانی به شرح زیر بکار می‌روند:
*محدوده شهر: محدوده شهر عبارت است از حد کالبدی موجود شهر و توسعه آتی در دوره طرح جامع و تا تهیه طرح مذکور در طرح هادی شهر که ضوابط و مقررات شهرسازی در آن لازم‌الاجرا می‌باشد .(مطابق تعریف ماده 1 قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها)
*حریم شهر: حریم شهر عبارت است از قسمتی از اراضی بلا فصل پیرامون محدوده شهر که نظارت و کنترل شهرداری در آن ضرورت دارد و از مرز تقسیمات کشوری شهرستان و بخش مربوط تجاوز ننماید. (مطابق تعریف ماده 2 قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها)
*محدوده روستا: محدوده روستا عبارت است از محدوده‌ای شامل بافت موجود روستا و گسترش آتی آن در دوره طرح هادی روستائی که با رعایت مصوبات طرحهای بالا دست تهیه و به تصویب مرجع قانونی مربوط می‌رسد. (مطابق تعریف ماده 3 قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها)
*پهنهبندی حریم: منطقه بندی اراضی واقع در حریم شهر بر مبنای عملکرد طبیعی، محدودیت‌های قانونی و مصنوع و وجه غالب طبیعی اراضی در وضع موجود.
ماده 2- هدف از تهیه سند پهنهبندی، حفاظت از حریم شهر و اتخاذ تدابیر مشخص برای صیانت از عرصههای واقع در آن و جلوگیری از دخل و تصرف غیر قانونی و ممانعت از تخریب اراضی زراعی باغی، جنگلی، منابع طبیعی و محیط زیست پیرامون شهر و همچنین جلوگیری از هرگونه دخل و تصرف در اراضی که بر اساس سیاست‌های طرح جامع، جهت توسعه برنامه‌ریزی شده آتی شهر مورد نیاز می‌باشد. تبعا استقرار هرگونه فعالیت در حریم شهر تنها در صورتی مجاز خواهد بود که با اهداف حفاظتی فوق‌الذکر در تعارض نباشد.
ماده 3- سند پهنهبندی حریم یکی از اسناد لازم‌الاجرا طرح جامع است که برای حفاظت از حریم شهر در چارچوب طرح جامع تهیه و به استناد ماده 2 قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک، با اولویت حفظ اراضی زراعی باغی، جنگلی و منابع طبیعی و محیط زیست پیرامون، مرجع و ملاک برنامه‌های کوتاه مدت و کلیه اقدامات اجرایی و استقرار هر گونه فعالیت در طول افق طرح جامع بوده و شامل نقشه پهنه بندی حریم و ضوابط و مقررات مربوطه خواهد بود.
تبصره 1: هرگونه اقدام در حریم توسط شهرداری‌ها و سایر مراجع، صرفاً در چهارچوب اسناد، احکام و ضوابط سند پهنهبندی حریم در طرحهای توسعه و عمران مجاز خواهد بود.
تبصره 2: مقیاس سند پهنهبندی حریم حداکثر 1/25000 می‌باشد.
ماده 4- پهنه‌های حریم شهرها شامل تمام یا برخی از موارد زیر خواهد بود:
4-1- پهنه حفاظت: پهنه‌ای است که در آن تأکید بر حفظ وضعیت طبیعی موجود و جلوگیری از دخل و تصرف در آن است و مشتمل بر: مناطق چهارگانه حفاظت محیط زیست، محدوده‌های آب خوان و سفره‌های آب زیرزمینی، جنگل و اراضی جنگلی، عرصه‌ها و حرایم آثار با ارزش تاریخی، فرهنگی و طبیعی ثبتی و ارزشمند، سایر عرصه‌هایی که به هر دلیل حفاظت از آنها ضروری است.
4-2- پهنه کشاورزی: پهنه‌ای است شامل کلیه عرصههای باغی، زراعی مرتبط با تولید محصولات کشاورزی.
4-3- پهنه مراتع: پهنه‌ای است شامل مراتع درجه یک و دو و سه .
4-4- پهنه طبیعی: پهنه‌ای است شامل عرصههای منابع طبیعی فاقد پوشش مرتعی و جنگلی.
4-5-پهنه سطوح آبی شامل: سطوح آبی طبیعی و مصنوعی، نظیر دریاچه‌ها، تالاب‌ها، رودخانه‌ها و مسیل‌ها مخازن سدها و حرایم کمی و کیفی آنها و غیره.
تبصره 1: نقاط سکونت روستایی، شامل محدوده روستاهای واقع در حریم شهر بر اساس آخرین طرح هادی مصوب و در صورت عدم وجود طرح مصوب در حد کالبد وضع موجود در حریم تثبیت می‌گردد.
تبصره 2: سطح هر پهنه بر مبنای مطالعات طرح جامع و به استناد استعلام از مراجع و دستگاه‌های بخشی تعیین می‌گردد.
ماده 5- تخصیص پهنه به غیر از پهنه‌های پنج‌گانه فوق‌الذکر ممنوع است.
تبصره 1: در مواردی که امکان استقرار کاربری‌های بزرگ مقیاس با عملکرد شهری و فراشهری، در داخل محدوده شهر به دلیل وجود موانع قانونی و فنی، مطابق مطالعات طرح جامع و تائید مراجع استانی وجود نداشته باشد، تثبیت اراضی مورد نیاز در حریم شهر مشروط به رعایت موازین قانونی و با اولویت صیانت از اراضی حریم، در قالب کاربری مشخص در سند پهنهبندی حریم، پس از تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری بلا مانع است.
تبصره 2: تثبیت کاربری‌های بزرگ مقیاس وضع موجود حریم به شرط اینکه طی ساز و کار و فرآیند قانونی شکل گرفته باشند (اعم از شهرک‌های صنعتی، کارگاه‌ها، صنوف، پادگانها و عرصههای نظامی و …) تحت کاربری مشخص بلامانع است.
ماده 6- درج عوارض خطی شامل شبکه معابر ارتباطی و حرایم مربوطه، خطوط انتقال آب و نیرو و انرژی و کانال‌های آبیاری و زهکشی و تأسیسات آب و فاضلاب، حرایم کمی و کیفی مربوطه، رودخانه‌ها و انهار و مسیل‌ها و قنوات و حرایم مربوطه و … در سند پهنهبندی حریم الزامی است.
تبصره 1: مشاور تهیه‌کننده طرح‌ها، ملزم هستند محورها و کریدورهای حائز ویژگی‌های طبیعی، تاریخی، صنعتی، ترافیکی و … را شناسایی و ضوابط و مقررات لازم در خصوص این محورها و کریدورها را علاوه بر ضوابط عام پهنه مربوطه ارائه نماید.
ماده 7- استقرار فعالیت در پهنه‌های مختلف حریم صرفاً در قالب ضوابطی خواهد بود که مشاورین تهیه‌کننده طرح‌ها بر اساس ضوابط عام هر پهنه و سایر ملاحظات فنی و شهرسازی ارائه خواهند کرد، لذا مشاورین تهیه کننده طرح‌ها موظفند در هنگام تهیه طرحهای جامع شهری و تدوین سند پهنهبندی حریم کلیه فعالیت‌هایی که بر اساس قوانین ملاک عمل قابلیت استقرار در حریم شهر را دارند (اعم از صنعتی – کارگاهی، خدمات حمل و نقل و انبارداری، تأسیسات و تجهیزات شهری و خدمات فراغتی) احصاء و ضمن انطباق با قوانین و ضوابط دستگاه‌های بخشی بعنوان شرط لازم و سایر ملاحظات فنی و شهرسازی و مصوبات شورای عالی به عنوان شرط کافی در خصوص وضعیت مجاز، ممنوع یا مشروط بودن استقرار آنها در هر یک از پهنه‌های حریم اظهار نظر نماید.
تبصره 1: استقرار یگان‌های نیروهای مسلح بر اساس مصوبات و ضروریات ابلاغی ستاد کل نیروهای مسلح در حریم شهرها بلامانع است.
تبصره 2: هرگونه صدور پروانه در حریم شهر مطابق سند پهنهبندی حریم، مصوب شورای عالی و ضوابط و جداول مربوطه و با اخذ مجوز کارگروه تخصصی امور زیربنایی و شهرسازی خواهد بود.
تبصره 3: در موارد ایجاد مغایرت اساسی با سند پهنهبندی حریم، اخذ مصوبه شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان و طی مراحل قانونی لازم ضروری می‌باشد تبعاً تشخیص این مغایرت اساسی به عهده مراجع استانی مربوطه خواهد بود.
ماده 8- رعایت چهار چوب این دستورالعمل در تهیه سند پهنهبندی طرحهای هادی شهری در مراجع مربوطه مورد تأکید است.
ب- ادارات کل راه و شهرسازی استان با همکاری شهرداری ها نسبت به انطباق سند پهنهبندی طرحهای جامع حریم شهرهای مصوب قبلی خود (طرح‌هایی که بیش از پنج سال از افق آنها باقی مانده است.) با اولویت کلانشهرها، شهرهای مرکز استان و شهرهای با جمعیت بیش از 200 هزار نفر و شهرهای با جمعیت بیش از 100 هزار نفر در انطباق با این دستورالعمل اقدام نموده و مراتب را جهت ابلاغ مجدد به دبیرخانه شورای عالی ارسال نمایند.
ج- دبیرخانه شورای عالی ظرف مدت سه ماه با همکاری ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها فرآیند گردش کار و بررسی موضوعات را در کارگروه تخصصی امور زیر بنایی و شهرسازی را مورد بررسی قرار داده و پیشنهادات اصلاحی را جهت اتخاذ تصمیم به شورای عالی گزارش نماید.
د- جداول مربوط به استقرار فعالیت در پهنه‌های مختلف حریم مطابق دستورالعمل حاضر جهت اخذ بازخورد استانی برای دوره شش ماهه به پیوست این دستورالعمل و توسط دبیرخانه شورای عالی ابلاغ شود.
ه- موضوع تداخل حقوقی میان ماده 99 قانون شهرداری‌ها و ماده 2 قانون تعاریف حریم و محدوده با هماهنگی وزارتین کشور و راه و شهرسازی از طریق معاونت حقوقی ریاست جمهوری پیگیری و رفع گردد.
دستورالعمل تهیه پهنهبندی حریم شهر اصفهان مصوب 1396/10/13 شورای‌عالی با اصلاحات و الحاقات بعدی:
شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ 1396/10/4 پیرو مباحث جلسه مورخ 1396/8/8 خود، موضوع سند پهنه بندی حریم شهر اصفهان را مورد بررسی قرار داد و سند مذکور را جهت تطبیق با طرحهای فرادست و همچنین مصوبه مورخ 1395/11/18 شورای عالی (دستورالعمل نحوه تهیه سند پهنه بندی حریم طرح جامع شهر) به کمیته فنی شماره یک شورا ارجاع و مقرر نمود نظر کمیته فنی در این باره به عنوان مصوبه شورای عالی تلقی و توسط دبیر شورا ابلاغ شود.
کمیته فنی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران سند پهنهبندی حریم اصفهان را در جلسه مورخ 1396/10/13 (پیرو مصوبه مورخ 1396/10/4 شورای عالی شهرسازی و معماری) مورد بررسی قرار داد و مقرر نمود:
1ـ موضوع عدم تداخل تقسیمات سیاسی کشوری بر اساس آخرین مرز تقسیمات سیاسی توسط اداره کل راه و شهرسازی بررسی و در سند نهائی پهنهبندی حریم منعکس گردد.
2ـ از آنجا که سند پهنه بندی حریم یکی از اسناد لازم الاجرا طرح جامع است که برای حفاظت از حریم شهر در چارچوب طرح جامع تهیه و به استناد ماده 2 قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک، با اولویت حفظ اراضی زراعی باغی، جنگلی و منابع طبیعی و محیط زیست پیرامون، مرجع و ملاک برنامه‌های کوتاه‌مدت و کلیه اقدامات اجرایی و استقرار هرگونه فعالیت در طول افق طرح جامع قرار می‌گیرد لازم است هماهنگی‌های لازم در خصوص انطباق نقشه پهنهبندی پیشنهادی با نقشه‌های پوشش گیاهی و طبقه‌بندی مراتع و اراضی کشاورزی و همچنین محدوده آبخوان صورت گیرد. لذا مقرر گردید نقشه نهایی پهنهبندی حریم ظرف مدت 2 هفته پس از ارسال مدارک توسط دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری به تائید مشترک نمایندگان وزارت جهاد کشاورزی و نیرو برسد. تبعاً محدوده آبخوان با توجه به اهمیت موضوع منابع آب پس از تدقیق به عنوان پهنه حفاظت در سند پهنهبندی حریم تثبیت می‌گردد.
3ـ مطابق مصوبه مورخ 1394/6/30 شورای عالی شهرسازی و معماری در موضوع پهنه بندی حریم، کاربری‌های بزرگ مقیاس وضع موجود حریم به شرط اینکه طی سازوکار و فرآیند قانونی شکل گرفته باشند (اعم از شهرک‌های صنعتی، کارگاه‌ها، صنوف، پادگانها و عرصههای نظامی و …) تحت کاربری مشخص در نقشه پهنهبندی حریم مشخص گردد.
4ـ نقاط سکونت روستایی، شامل محدوده روستاهای واقع در حریم شهر بر اساس آخرین طرح هادی مصوب و در صورت عدم وجود طرح مصوب در حد کالبد وضع موجود در حریم تثبیت می‌گردد.
5ـ از آنجا که با توجه به طرحهای فرادست از جمله طرح ناحیه اصفهان و طرح مجموعه شهری اصفهان، حریم اصفهان در حوزه مرکزی قرار گرفته و حفاظت و کنترل فضایی در آن ضرورت دارد، در ضوابط مربوط به استقرار فعالیت در حریم شهر، هرگونه استقرار صنایع جدید (مطابق ضوابط استقرار صنایع مصوب هیأت وزیران) در شعاع 50 کیلومتری اصفهان در خارج از شهرک‌های صنعتی بعنوان فعالیت ممنوع قید شود.
6ـ مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری مورخ 1396/2/11 در موضوع دستورالعمل الزامات و ملاحظات دفاعی و پدافند غیرعامل در طرحهای توسعه و عمران شهری، در حریم شهر لحاظ و پیشنهادات مربوطه در خصوص پدافند غیرعامل و مدیریت بحران در حریم شهر ارائه گردد.
7ـ جداول مربوط به ضوابط ساخت و ساز در پهنه‌های مختلف از پیشنهادات طرح حذف و موارد حسب موضوع با رعایت کلیه ضوابط دستگاه‌های بخشی و سایر قوانین موضوعه به مرجع تصویب کننده ذی‌ربط (ملی یا محلی) احاله گردد.
۸ـ با عنایت به صراحت قانونی موضوع تبصره ۱ ماده ۱ قانون حفظ اراضی زراعی و باغی، همه فعالیتهای قابل استقرار در اراضی کشاورزی به استثنای موارد مشمول تبصره ۴ قانون مذکور به عنوان فعالیت مشروط قید گردد.
۹ـ ضمن انطباق عناوین زیرپهنه‌ها با پهنه های اصلی در حریم شهر، راهبردهای کلان پیشنهادی این طرح به عنوان سند پشتیبان برای هریک از زیرپهنه‌ها ارائه گردد.
۱۰ـ سند پهنهبندی حریم شهر اصفهان با اعمال اصلاحات مذکور مشتمل بر نقشه پهنهبندی حریم، ضوابط مجاز و ممنوع و مشروط استقرار فعالیت و راهبردهای کلان مربوط به هریک از زیرپهنه‌ها توسط دبیرخانه شورای عالی شهرسازی ابلاغ شود.
دستورالعمل تهیه پهنه بندی حریم شهر کرج مصوب 1402/07/17 شورای‌عالی با اصلاحات و الحاقات بعدی:
شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ 1402/7/17 مصوبه مورخ 1402/4/30 شورای برنامه ریزی و توسعه استان البرز موضوع سند پهنه بندی حریم شهر کرج را بر اساس دستورالعمل مصوب 1395/11/18 خود و با توجه به صورتجلسه مورخ 1402/6/26 کمیته فنی شماره یک مورد بررسی قرار داد و به شرح زیر تصمیم‌گیری نمود:
الف: تداخلات تقسیماتی
با عنایت به تداخلات گسترده در مرز تقسیمات استانی و به جهت اصلاح اسناد و مدارک طرحهای توسعه و عمران ملاک عمل و تنسیق امور مقرر شد اقدامات زیر در خصوص حداکثر تطابق طرحهای توسعه و عمران با نقشه‌های تقسیمات انجام پذیرد:
1ـ در سمت غرب و شمال غرب شهر، خط حریم شهر بر اساس تفاهم 1401/9/20 حاصله بین فرمانداری‌های کرج، ساوجبلاغ و چهار باغ (مورد تائید استاندار محترم و معاون محترم سیاسی استانداری) و با رعایت حریم کمالشهر بر مرز تقسیمات (بخش/ شهرستان) منطبق گردد.
2ـ پیشنهاد می‌‌شود ضمن تعیین تکلیف هرچه سریع‌تر مرز بخش آسارا با بخش مرکزی، به جهت برخوداری کلانشهر کرج از حداقل حریم در سمت شمال شرقی، مرز فعلی و مصوب حریم شهر کرج به عنوان مرز بخش آسارا تدقیق گردد. (کاهش مساحت بخش آسارا و افزایش سطح بخش مرکزی در شمال شرقی)
3ـ ضمن تائید مصوبه شورای برنامه ریزی و توسعه استان مبنی بر وقوع منطقه ویژه اقتصادی فرودگاه پیام در حریم شهر کرج، لازم است مرز تقسیماتی در این سمت نیز بر اساس تصمیم مرجع استانی و با طی فرآیند قانونی لازم تدقیق شود. بدیهی است محدوده منطقه ویژه اقتصادی پیام و کاربری اراضی و ضوابط مترتب بر آن عینا بر اساس طرح مصوب در شورای عالی مناطق آزاد ویژه اقتصادی ملاک عمل خواهد بود.
تبصره: تا تعیین تکلیف نهائی تداخلات تقسیماتی حریم شهر کرج، بر اساس ضوابط قانونی ملاک عمل، کلیه احکام و ضوابط سند پهنهبندی در خارج از مرز تقسیماتی مصوب فعلی به صورت مراعا خواهد بود.
ب: پهنه بندی حریم
4ـ روستاهای واقع در حریم در حد طرح هادی مصوب در حریم تدقیق گردد.
5ـ حریم و بستر رودخانه کرج متداخل با حریم شهر مجدداً از شرکت آب منطقهای استان استعلام و نقشه رقومی اعلامی عیناً در سند پهنهبندی حریم منعکس شود. همچنین ضوابط حرایم کیفی رودخانه کرج در حریم و محدوده شهر تابع دستورالعمل ناحیه‌بندی استقرار کاربری در حریم کیفی منابع آب سطحی (ضابطه782) خواهد بود.
6 ـ منطقه حفاظت شده البرز مرکزی به عناوین زیر پهنه حفاظت در جدول ضوابط استقرار فعالیت‌ها (مجاز ـ مشروط ـ ممنوع) اضافه شود.
7ـ محدوده مربوط به پادگانها و عرصههای نظامی در اختیار مرجع نظامی، با کنترل و تأیید اداره کل راه و شهرسازی در هماهنگی با اداره کل مهندسی منطقهای ودجا در حریم تحت پهنه نظامی تثبیت شود.
8 ـ حریم ایمنی و خطرزایی خط انتقال گاز بر اساس اعلام نظر منطقه 3 عملیات گاز و اداره کل پدافند غیر عامل استانداری در اسناد طرح منعکس شود.
9ـ کلیه فعالیتهای خطرزای غیرشهری (بر اساس دستورالعمل الزامات و ملاحظات دفاعی و پدافند غیرعامل مصوب مورخ 1396/2/11 شورای عالی) به عنوان عملکرد ممنوع در کلیه پهنه های حریم ذکر شود.
10ـ بر اساس قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و آئین‌نامه‌‌های مربوطه، استقرار کلیه فعالیتهای غیرزراعی و باغی در عرصههای زراعی و باغی به عنوان پهنه مشروط (مشروط به اخذ مجور کمیسیون تبصره یک ماده یک) ذکر شود.